Metaforen verduidelijken je verhaal
Als wetenschappers is het belangrijk om jouw kennis goed uit te leggen. Bijvoorbeeld als je samenwerkt met andere expertises. Mensen die jouw wetenschap verder helpen. Maar ook mensen die niet noodzakelijkerwijs je vakgebied volledig begrijpen. Hoe vertel je bijvoorbeeld als scheikundige wat je doet tegen een bioloog, technicus of beleidsmaker? Hoe zorg je dat je een taal spreekt die zij verstaan? Een tip is om metaforen in te zetten.
De makkelijkste oplossing is om woorden te vermijden die de ander niet kent. Door geen jargon te gebruiken. Het probleem is echter dat we niet altijd een jargonwoord zomaar kunnen vervangen voor een ander woord. Jargon heeft een functie. Het beschrijft iets nauwgezet en specifiek. Probeer maar eens een makkelijk woord te vinden om het woord ‘ester’ snel en foutloos uit te leggen. Een ‘chemische verbinding’ is bijvoorbeeld niet specifiek genoeg. Als je een woord, of een complex begrip, niet kunt vervangen door een simpel woord, hoe dan wel? Hoe voorkom je dat je toehoorders eerst zelf een PhD moeten gaan afronden voordat ze jouw verhaal kunnen volgen?
Maak een vergelijking
In 2019 had Ulf Danielsson, lid van het Nobelprijscomité, de taak om uit te leggen hoe bijzonder het werk was van drie onderzoekers die de Nobelprijs voor de natuurkunde kregen. Daarvoor moet hij ook iets vertellen over donkere materie en donkere energie. Die uitleg moest niet te lang duren. En als het even kan ook een beetje interessant, want de hele wereld zat mee te kijken.
Ulf had een kopje zwarte koffie naast hem staan. Hij pakte het kopje op en zei richting de camera’s: “je kan het universum vergelijken met een kopje koffie. Het meeste is gewoon koffie. Dat is de donkere energie.” Hij pakte vervolgens een bekertje melk en deed een klein scheutje in de koffie. “Er zit ook een beetje melk bij, dat is de donkere materie.” Vervolgens pakte hij tussen zijn vingertoppen een summiere hoeveelheid suiker en sprenkelde het erbij. “De suiker is de gewone materie”, vervolgt hij. “Dit kleine beetje is waar wetenschap altijd over ging. Duizenden jaren lang. Tot nu!”
Hij laat ermee zien hoe bizar weinig we van het universum weten. Alleen over die paar suikerkorrels weten we immers iets. De koffie en de melk zijn raadsels voor ons. Terwijl we duidelijk zien dat het kopje vooral gevuld is met die laatste twee. Hij legt als het ware de rode loper uit voor de onderzoekers, door hiermee het belang van hun werk te onderstrepen. Zonder daarbij te diep in te gaan op wat donkere materie of donkere energie exact is. Door het universum te vergelijken met een kopje koffie vertelt hij precies wat nodig is om de essentie te begrijpen.
Hoe jij jouw vergelijking vindt
Hoe kun je jouw vergelijking vinden? Daar zijn twee simpele stappen voor. De truc is om eerst te weten wat het belangrijkste is dat je wilt vertellen. Je hoeft niet alles uit te leggen. Alleen dat ene aspect dat jouw toehoorder echt moet snappen. Daarna zoek je er een vergelijking bij met een huis- tuin of keuken object. Iets wat super simpel is en geen enkele uitleg behoeft.
Stel je wilt uitleggen dat een plastic bestaat uit polymeren. Wat lijkt er op polymeren? Spaghettislierten! CRISPR-Cas laat zich uitleggen met een schaartje. Aminozuren zijn een kleverige ketting van kralen. Als je erop let, zie je ineens dat vergelijkingen veel vaker terugkomen in goede vormen van wetenschapscommunicatie.
Als je langskomt in een workshop oefenen we met hele random voorwerpen. Maar je kan het ook prima in je eigen huis doen. Je kan inspiratie vinden door gewoon om je heen te kijken en wat simpele voorwerpen te verzamelen. Een koffiefilter is een selectieproces. Lego zijn bouwblokken. Een wip is iets dat omhoog en omlaag kan gaan. Kijk eens waar je een overeenkomst ziet tussen jouw jargonwoord en het voorwerp. Je kan het zo gek niet bedenken of er is wel een mooie metafoor te bedenken die jouw wetenschap helder kan uitleggen. Kijk maar eens hoe ver je met een beetje fantasie kunt komen en help daarmee om jouw scheikundige kennis toegankelijk te maken!